Teknolojik yeniliklerin üretilmesi, buluşçuların korunması ve bilginin yaygınlaştırılması için patent sistemleri şarttır. İnsanların daha iyi yaşama isteği ile sanayideki rekabet yenilik yapmayı zorlamaktadır. Yani hedef pazar olan insanlar yeni ürünler ve hizmetler talep etmekte, bunların tedarikçisi olan sanayi kesimi ise hem hedef kitlenin isteğini gerçekleştirmek için, hem de rakiplerinden daha tercih edilebilir olmak için yenilik yapmaktadırlar. İşte burada yenilik yapan kişilerin veya firmaların bunları meydana getirmek için harcadıkları eğitim maliyetleri, emek, zaman ve finansın bir taklitçi tarafından aynı süreçten geçmeden taklit edilmesi bir haksızlığı doğurur. Dünyada, bu haksızlığı önleyen sistem patent sistemidir.
Patent istemi ile devreye devlet veya devletin garantörlüğündeki bir kurum girer. Bu kurum da ulusal patent ofisidir. Patent ofisi buluş yapana, buluşun patent şartlarına haiz olması (yeni olması, sanayiye uygulanabilmesi ve tekniğin bilinen durumunu aşması) şartı ile buluşunu taklitlere karşı koruma sözü verir.
Dünyada patent koruması Türkiye’nin de 1930 yılında imza attığı uluslar arası “Paris Anlaşmasına” göre olur. Türkiye’de patentler bu genel anlaşmaya paralel olarak işleyen 551 sayılı kanun hükmündeki kararnameye göre korunur.
Patent yada Faydalı model, hak sahibine ne tür haklar ve imkanlar sağlar?
Buluşun ekonomik faydalarından sadece buluş sahibinin yararlanmasına imkan vererek, rakiplerine karşı teknik ve ekonomik üstünlük kazandırır.
Mülkiyet hakkı sağlayan bir hak olarak devir alınabilir ve devir edilebilir.
Söz konusu buluştan başkalarının (rakiplerin), yararlanmasını yasaklama hakkı sağlar.
Lisans verilmesi yoluyla başka kişilere hak tanıma imkanı verir. Lisans bir tür kiralama hakkıdır. Böylece, buluş sahibi buluşunu kendisi kullanırken, ekonomik bir yarar karşılığında yada karşı lisanslar alınması karşılığında, başkalarına da söz konusu hakkı kullandırma hakkını elinde tutmuş olur.
Tüm dünyada olduğu gibi ticari bir prestij sebebidir.
Taklit edilmesi halinde hukuki ve cezai her türlü yasal imkanın kullanılmasına imkan verir.
Tekniğin bilinen durumunu aşmayan buluşlara faydalı model belgesi verilir. Faydalı modeller bir patent türüdür ve genellikle küçük buluşlara verilen koruma belgeleridir.
Patentler firmalar için rekabetten korunmak veya rekabetçe üstün olmak için kullanılması gereken çok önemli bir araçtır. Firmalar hem ürünlerinde, hem de üretim tekniklerinde piyasa talepleri için veya oluşan problemlerin çözümü için yenilikler mutlaka yapmaktadırlar. Hem bu tip yeniliklerini, hem de daha rekabetçi olmak için sistemli olarak geliştirdikleri yeniliklerini mutlaka patentle tescillemelidir ki hakkı korunabilsin.